Τα περισσότερα παιδιά αντιμετωπίζουν φόβους κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτοί οι φόβοι αποτελούν φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης.
Όπως και με τους ενήλικες, είναι φυσικό τα παιδιά να φοβούνται κατά καιρούς. Ο φόβος δεν είναι πάντα παράλογος, αντιθέτως ορισμένες φορές μας προειδοποιεί για επικίνδυνες καταστάσεις. Για παράδειγμα, εάν ένα παιδί δει ξαφνικά ένα μεγάλο σκύλο να τρέχει κατά πάνω του, σίγουρα θα προτιμούσαμε το παιδί να έχει αναπτύξει την αίσθηση του κινδύνου ούτως ώστε να αποφύγει τον σκύλο και να προστατεύσει επιτυχώς τον εαυτό του. Ο φόβος ξεκινά να γίνεται παράλογος και δυσλειτουργικός όταν γενικεύεται και στέκεται εμπόδιο στην καθημερινότητα του παιδιού. Στην περίπτωση με τον σκύλο, εάν ένα παιδί κρύβεται, κλαίει ή αναστατώνεται στην παρουσία ενός σκύλου χωρίς η κατάσταση αυτή να αποτελεί απειλή για το ίδιο το παιδί, τότε πλέον παρατηρούμε μια φοβία.
Ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις τα παιδιά αναγνωρίζουν τι του προκαλεί φόβο, σε μερικές άλλες δεν μπορούν να το προσδιορίσουν με αποτέλεσμα να εμφανίζουν γενικευμένο άγχος το οποίο μπορεί να εκφραστεί με ποικίλους τρόπους.
Οι παιδικές φοβίες και το άγχος ενδέχεται να εμφανιστούν με τους πιο κάτω τρόπους:
- Δυσκολία συγκέντρωσης.
- Ένα παιδί που φοβάται συχνά δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί. Για παράδειγμα, ένα φοβισμένο παιδί μπορεί να έχει προβλήματα κατά την ολοκλήρωση των σχολικών εργασιών, την παρακολούθηση στην τάξη κ.λπ.
- Αλλαγές στο επίπεδο δραστηριότητας.
- Τα παιδιά που αντιμετωπίζουν άγχος μπορεί να έχουν περισσότερη ενέργεια από το συνηθισμένο, ακόμη και να φαίνονται υπερκινητικά. Ή, μπορεί να είναι λιγότερο δραστήρια από το συνηθισμένο, να φαίνονται αργά και ληθαργικά. Αυτό που πρέπει να αναζητήσουν οι γονείς είναι μια αλλαγή στα επίπεδα δραστηριότητας των παιδιών τους, πάντα συγκριτικά με το πως ήταν στο παρελθόν.
- Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες.
- Μερικά παιδιά που είναι ανήσυχα ή φοβούνται έχουν λίγη ή καθόλου όρεξη, και ως εκ τούτου, τρώνε λιγότερο από αυτό που συνηθίζουν. Ενώ άλλα παιδιά τρώνε περισσότερο από το συνηθισμένο ως απάντηση στο άγχος.
- Συμπεριφορική παλινδρόμηση.
- Πολλά παιδιά που αντιμετωπίζουν άγχος ή φόβο ενδέχεται να παρουσιάσουν συμπεριφορές μικρότερης ηλικίας και να παλινδρομήσουν σε προηγούμενα αναπτυξιακά στάδια. Για παράδειγμα, ένα παιδί που είναι πλήρως εκπαιδευμένο στην τουαλέτα μπορεί να αρχίσει να βρέχεται τη νύχτα ή να εμφανίσει ξανά μια συνήθεια που είχε ξεπεραστεί.
- Αλλαγές στις συνήθειες ύπνου.
- Τα παιδιά που είναι ανήσυχα μπορεί να έχουν δυσκολία να κοιμηθούν ή να έχουν πιο συχνούς εφιάλτες.
- Ψυχοσωματικά συμπτώματα.
- Το άγχος μπορεί εύκολα να σωματοποιηθεί και να εμφανιστεί ως πονοκέφαλος, πόνος στην κοιλιά ή άλλα σωματικά συμπτώματα χωρίς να υπάρχει ιατρική αιτία.
Εάν το παιδί σας βιώνει άγχος και φοβίες, είναι σημαντικό να δημιουργήσετε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον για αυτό. Ξεκινήστε ενθαρρύνοντας την ανοιχτή επικοινωνία όπου το παιδί σας νιώθει άνετα να εκφράζει τους φόβους του χωρίς κριτική. Εκπαιδευτείτε μαζί με το παιδί σας για τη φυσιολογία του άγχους και διδάξτε του στρατηγικές αντιμετώπισης, όπως για παράδειγμα οι τεχνικές χαλάρωσης.
Καθιερώστε ρουτίνες για να προσφέρετε σταθερότητα και εκθέστε σταδιακά το παιδί σας στους φόβους του με ελεγχόμενο τρόπο, γιορτάζοντας μικρές νίκες στην πορεία. Επιπλέον, διαχειριστείτε το δικό σας άγχος για να αποφύγετε να το μεταδώσετε στο παιδί σας. Σε περίπτωση που ο φόβος ή το άγχος του παιδιού είναι σε μεγάλο βαθμό και δυσκολεύει τη λειτουργικότητά του σε σημαντικού τομείς, αναζητήστε επαγγελματική βοήθεια για πιο εξειδικευμένη διαχείριση.
Έλενα Φρίξου
ΒΑ, ΜΑ, Σχολική Ψυχολόγος (ΑΜ.663)